Waarom ons belastingstelsel extreem rijken voortrekt
Extreem rijken betalen vaak relatief weinig belasting. Hoe kan dat?
Een groep rijken uit verschillende landen deed vorig jaar een oproep om méér belasting te mogen betalen. ‘We kunnen ervoor zorgen dat we onze gezondheidsstelsels, scholen en veiligheid adequaat financieren door een permanente belastingverhoging voor de rijkste mensen op aarde, mensen zoals wij’, schreef de groep superrijken die zich Millionairs for Humanity noemt.
Extreem rijken betalen nu vaak heel weinig belasting. Onderzoeksplatform ProPublica bracht afgelopen zomer naar buiten dat de 25 rijkste Amerikanen jarenlang amper inkomstenbelasting hebben betaald. Amazon-topman Bezos, met een vermogen van zo’n 200 miljard dollar, betaalde in 2007 en 2011 helemaal geen inkomstenbelasting. Ook Elon Musk, die de 250 miljard dollar inmiddels gepasseerd zou zijn, betaalde in 2018 nul dollar belasting over zijn inkomen.
Het pamflet van Millionairs for Humanity werd ook ondertekend door twee Nederlanders: ict-miljardair Frans Meijer en miljonair en headhunter Hans Langeveld. ,,Zelfs in een welvarend land als Nederland komen in deze periode heel veel mensen in de knel. Dat is schandalig’’, zei Langeveld vorig jaar in een telefonisch interview met deze site.
Kapitaal weinig belast
Dat ook in Nederland de extreem rijken er vaak goed vanaf komen bij de fiscus, is omdat arbeid in Nederland relatief zwaar is belast en vermogen juist licht. ,,Bij veel rijken is maar een klein deel van hun vermogen belast”, stelt Arnold Merkies, oud-SP-kamerlid en coördinator van Tax Justice Nederland, een netwerk van negen Nederlandse maatschappelijke organisaties, waaronder Milieudefensie en Oxfam Novib, die zich inzetten voor wereldwijde eerlijke belastingen.
Veel extreem rijken hebben hun geld niet op een spaarrekening staan, maar belegd in bijvoorbeeld aandelen of vastgoed. De fiscus biedt hun de mogelijkheid om belastingbetaling uit te stellen of zelfs helemaal te voorkomen. Dat doen ze door beleggingen onder te brengen een bv en vervolgens in box 2, die staat voor aanmerkelijk belang. Ambtenaren van het ministerie van Financiën schatten dat er ongeveer 400 miljard in box 2 zit opgepot, die door critici ook wel de ‘pretbox’ wordt genoemd.
Nieuw boxensysteem
,,Het Nederlandse stelsel is onrechtvaardig, ondoelmatig en lokt allerlei fiscaal constructiewerk uit”, stelt Bas Jacobs, hoogleraar Economie en Overheidsfinanciën aan de Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR). Hij pleit ervoor om het huidige boxensysteem, dat sinds 2001 bestaat, drastisch te hervormen. Jacobs wil dat de overheid alle werkelijke opbrengsten uit vermogen met één tarief gaat belasten in een aparte vermogensbox. Dus zowel de rente op spaarrekeningen, dividend op aandelen, huurinkomsten als winsten op de verkoop van aandelen en huizen.
Het kabinet loopt hier echter niet warm voor. Miljonairs betalen al genoeg belasting in Nederland, zei demissionair premier Mark Rutte (VVD) vorig jaar, na een oproep om de rijken zwaarder te belasten. ,,Veranderingen in de belasting van vermogensopbrengsten en van directeur-grootaandeelhouders van bv’s raakt mensen die hun connecties beter op orde hebben meer dan de gemiddelde Nederlander”, reageert de hoogleraar.
Daadwerkelijke inkomsten
In het voorstel van Jacobs belast de fiscus bovendien alleen de daadwerkelijke inkomsten uit iemands vermogen. De rendementen waarmee de fiscus nu werkt zijn fictief. In de praktijk betekent dat dat spaarders vaak te veel belasting betalen, zeker nu de rentestand op nul staat. Vermogenden die hun geld in aandelen en vastgoed stoppen, betalen juist te weinig.
Op dat punt komt de politiek Jacobs wel tegemoet. Volgens het regeerakkoord gaat de fiscus pas vanaf 2025 werken met echte rendementen in plaats van fictieve. Maar de vraag is of de politiek de kans krijgt om daar zo lang mee te treuzelen. Eind december oordeelde De Hoge Raad de fictieve rendementen in strijd zijn met elementaire grondrechten als het recht op eigendom en het discriminatieverbod.
Vorige week stuurde staatssecretaris Marnix van Rij (Fiscaliteit en Belastingdienst) een brief naar de Tweede Kamer waarin staat dat de Belastingdienst geen aanslagen meer oplegt voor inkomsten uit sparen en beleggen, totdat dit is opgelost.
Dat wordt nog een hele kluif voor de fiscus. De overbelaste Belastingdienst heeft waarschijnlijk weinig zin heeft in grote veranderingen. ,,Dat verhaal horen we al tien jaar. Maar het kan toch niet zo zijn dat we broodnodige veranderingen tegenhouden omdat de Belastingdienst al een decennium zijn zaken niet op orde heeft”, aldus Jacobs.
Belastingparadijzen
Het vermogen van de extreem rijken verdwijnt niet alleen in bedrijven en vastgoed in Nederland. Veel rijke Nederlanders stallen hun miljoenen ook over de grens. Vooral belastingparadijzen als Panama, de Maagdeneilanden, Bermuda en de Bahama’s zijn favoriet.
Een belangrijk kenmerk van belastingparadijzen is, volgens Merkies van Tax Justice Nederland, de beperkte openbaarheid van gegevens. De Maagdeneilanden hebben bijvoorbeeld geen handelsregister dat publiekelijk toegankelijk is. Het Centraal Planbureau schat in dat ongeveer 60 miljard van de vermogens van rijke Nederlanders is ondergebracht in belastingparadijzen.
Volgens Merkies doet Nederland te weinig om internationale belastingontwijking aan te pakken. ,,Pogingen om dit aan te pakken zijn meestal zo halfslachtig. Bij nieuwe wetten tegen belastingontwijking hebben ambtenaren en politici vaak contact met de belastingadviesbranche, waar het grote geld achter zit. Vaak worden deze wetten kapot gelobbyd”, stelt Merkies.
Extreem rijken betalen in Nederland vaak relatief weinig belasting. Hoe kan dat?
About the Author
Irene van den Berg is onafhankelijk (onderzoeks)journalist en schrijft over sociale en ecologische kwesties, zoals armoede, klimaatverandering en de keerzijde van de consumptiemaatschappij. Haar publicaties verschijnen onder meer in OneWorld, NRC en Vrij Nederland.
Related Posts
Ruim baan voor de vette snack: gemeenten roepen de opmars van fastfood geen halt toe →
Twijfels over Haags fastfoodplan: De winkelstraat uit, de kwetsbare wijk in →
Serie Degrowth – Is er een rechtvaardig alternatief voor kapitalisme? →