Bemiddelaar knijpt zzp-er uit met wurgcontracten
De risico’s zijn altijd voor de kleine zelfstandige. Vooral in branches als bouw, zorg en ict komen uitwassen voor.
Bemiddelaars deinzen er niet voor terug om extreem ongunstige bepalingen in hun contracten met zzp’ers op te nemen. Zo wordt het risico op wanbetaling vaak volledig bij de zzp’er neergelegd. Ook dwingen zij zzp’ers soms tot het betalen van een vergoeding terwijl er geen garantie is op werk.
“Wurgcontracten en onredelijk hoge marges komen op grote schaal voor onder zzp-bemiddelaars”, zegt voorzitter Johan Marrink van ZZP-Nederland. Uitwassen zijn er vooral in branches als bouw, zorg en ict. In deze branches zijn de meeste zzp’ers voor opdrachten afhankelijk van intermediairs.
‘Een contract waar de honden geen brood van lusten’, zo typeert zpp-er Peter van de Velde de overeenkomst die hij kreeg voorgeschoteld van uitzender Adecco. Zijn opdrachtgever, een technisch bedrijf in Brabant, wilde het aantal leveranciers beperken en besloot daarom alleen nog zzp-ers via een intermediair in te huren.
Wat de eenpitter vooral tegen de borst stuitte was de bepaling dat hij al zijn inkomsten moest terugbetalen als de Belastingdienst achteraf zou oordelen dat er sprake was van een verkapt dienstverband Als klap op de vuurpijl zou Van de Velde in dat geval ook nog een schadevergoeding moeten betalen aan de bemiddelaar. “Het was een constructie die mijn opdrachtgever en de bemiddelaar in het leven geroepen hadden. Maar het risico legden ze volledig bij mij.”
Volgens voorzitter Johan Marrink van ZZP-Nederland zijn zulke wurgcontracten – afgedwongen door tussenpersonen – schering en inslag. Door de crisis is het probleem nog erger geworden, want die holt de onderhandelingspositie van kleine zelfstandigen uit. Uit de ZZP-barometer, een kwartaalonderzoek onder zzp-ers, blijkt dat een derde van de eenpitters voor opdrachten afhankelijk is van intermediairs. 58 procent van de zzp’ers haalt één of meerdere opdrachten binnen via bemiddelingsbureaus. Zeker in branches als zorg, bouw en ICT is de afhankelijkheid van bemiddelaars groot. “Die machtige positie van de bemiddelaars vertaalt zich in slechte voorwaarden voor de zzp’er”, aldus Marrink.
Zo wordt het risico op wanbetaling vrijwel altijd verlegd naar de zelfstandige, stelt ZZP-Nederland. Ook zetten intermediairs vaak een onredelijk concurrentiebeding in de overeenkomst. Bovendien sturen veel bemiddelingsbureaus zelf de factuur naar de eindklant, zodat ze een stevige marge kunnen rekenen op het uurtarief van de zzp’er. Het risico bestaat dan dat de fiscus de constructie als een detacheringsovereenkomst bestempeld en de opdrachtnemer niet als zelfstandige wordt gezien. De eenpitter kan in dat geval met flinke naheffing worden opgezadeld.
Ook de zelfstandigenafdelingen van de vakbonden houden de zzp-bemiddelaars scherp in de gaten. Jurist Abdalla Mahmoud van FNV ZBo, de bond voor zelfstandigen in de bouw, kan verschillende voorbeelden van wurgcontracten noemen. “Zo werk ik nu aan onder meer aan een zaak waarbij zpp’ers aan de bemiddelaar een maandelijkse bijdrage moeten betalen terwijl daar geen enkele garantie op werk tegenover staat. De zzp’er zit ook nog eens vijf jaar aan die verplichting vast.”
De hoge marges die zzp-bemiddelaars rekenen zijn de belangenbehartigers eveneens een doorn in het hoog. “Een marge van dertig procent is niet ongebruikelijk”, stelt Marrink. “Bij ons zijn zelfs gevallen bekend waarbij tussenpersonen de tarieven verdubbelen, veelal zonder dat de opdrachtgevers dit weten.” Volgens de ZZP Barometer hanteert tien procent van de bemiddelaars een marge van 25 procent of hoger; de helft legt er tussen de 10 en 20 procent bovenop.
Bedrijven en overheden zouden dus veel geld kunnen besparen als ze eenpitters rechtstreeks inhuren. “Het gebruik van een bemiddelaar neemt een aantal administratieve handelingen over. Bovendien dragen zij zorg voor selectie en daarmee voor continuïteit”, reageert woordvoerder Vera Hoogendoorn namens de Rijksoverheid. De Rijksoverheid is een van de partijen die veel met bemiddelingsbureaus werkt.
Interim-manager Van der Velde ondertekende het contract van Adecco niet en dreigde met opstappen. “Gelukkig wist ik dat de opdrachtgever me niet kwijt wilde.” Uiteindelijk wist hij de opdrachtgever er toe te bewegen met een intermediair in zee te gaan die met betere voorwaarden werkte.
About the Author
Irene van den Berg is onafhankelijk (onderzoeks)journalist en schrijft over sociale en ecologische kwesties, zoals armoede, klimaatverandering en de keerzijde van de consumptiemaatschappij. Haar publicaties verschijnen onder meer in OneWorld, NRC en Vrij Nederland.