Psychologeld – Klikspaan
Neem plaats op de sofa van Irene van den Berg. Zij analyseert iedere week ons economisch gedrag.
Wie op verjaardagen en partijen pocht hoe slim hij de verzekering of Belastingdienst oplicht, heeft aan mij een verkeerde gesprekspartner. Als je van het collectief steelt, jat je ook van mij. En dat vergroot voor mij niet echt de feestvreugde. Je hoeft echter niet bang te zijn dat ik de dag erna met de fiscus aan de lijn hang. Het zou niet bij me opkomen. Maar misschien bij andere feestgangers wel. De Belastingdienst kreeg vorig jaar zeker tweeduizend tips over potentiële belastingfraude van een buurman, ex of andere bekende, zo meldde BNR afgelopen week.
Ik kreeg een vieze smaak in mijn mond bij het bericht. Ik heb een hekel aan belastingoplichters, maar mijn weerzin tegen klikspanen zit nog dieper. Burgers die elkaar verlinken, roepen bij mij associaties op met totalitaire maatschappijen als nazi-Duitsland en het oude communistische Oostblok. Maar hoe terecht is dat? Je kunt ook betogen dat deze verklikkers de maatschappij een dienst bewijzen. De Belastingdienst kan wel wat hulp gebruiken als het om fraudebestrijding gaat.
Pedagogen hebben onderzoek gedaan naar de motieven van kinderen om te klikken. Je kunt deze opdelen in twee categorieën. Kinderen klikken soms om hun omgeving te behoeden voor misstappen. Denk aan een jongetje dat zijn ouders vertelt dat hij zijn zus heeft zien roken, omdat hij bang is dat ze daarvan ziek wordt. Is zijn opa net aan longkanker overleden, dan is dat helemaal begrijpelijk.
Maar hij kan ook minder hoogstaande motieven hebben om zijn zus te verraden. Misschien hebben ze net ruzie gehad en wil hij haar een hak zetten, of wil hij een wit voetje halen bij zijn ouders. De meeste pedagogen zijn het erover eens dat ouders, en ook leraren, dergelijk klikgedrag moeten ontmoedigen.
Dit zou ook de eerste reactie moeten zijn van de overheid. De fiscus heeft op haar website een loket voor klikspanen dat van mij direct mag worden gesloten. De Belastingdienst moet zich niet voor het karretje laten spannen van wraakzuchtige exen en jaloerse buurmannen. Dat de meeste klikspanen niet nobel van inborst zijn, blijkt wel uit de (on)bruikbaarheid van de tips. Meer dan de helft van de meldingen leidde tot niets. Bij de rest ondernam de fiscus wel actie, maar slechts in enkele gevallen legde de Belastingdienst een navordering op.
Wat leer je een kind dat klikt? Inderdaad, dat het eerst zelf de dader moet aanspreken. Dat advies geldt net zo goed voor volwassenen. Een mooie uitdaging voor het volgende verjaarspartijtje.
About the Author
Irene van den Berg is onafhankelijk (onderzoeks)journalist en schrijft over sociale en ecologische kwesties, zoals armoede, klimaatverandering en de keerzijde van de consumptiemaatschappij. Haar publicaties verschijnen onder meer in OneWorld, NRC en Vrij Nederland.
Related Posts
Politiek is terughoudend bij aanpak superrijken: ‘Er zijn geen simpele oplossingen’ →
Privéjacht, dure auto en een groot huis: ‘ultrarijken brengen klimaatdoelen in gevaar’ →
Goede doelen moeten het niet hebben van de superrijken →
