Column – Proefdier
Wist je dat een supermarkt zo is ingericht dat je er tegen de klok in doorheen moet, omdat je dan langzamer loopt en meer koopt? Irene weet dat soort dingen en toch laat ze zich verleiden in het schappen-doolhof.
Een paar keer per week koop ik een tijdschrift bij de kassa van de supermarkt. Ik ben goed bestand tegen de chocoladerepen die daar liggen te lonken, maar het nieuwe rekje met leesvoer kan ik niet weerstaan. Ik wist natuurlijk allang dat ik geen baas in eigen boodschappenkar ben. Supermarkten hebben ons koopgedrag tot wetenschap verheven en weten ons feilloos te manipuleren. Zodra we de AH of Jumbo binnen stappen, veranderen we in proefdieren in een levensgrote labopstelling. We worden als ratten door een doolhof geleid en krijgen op het juiste moment iets lekkers voorgehouden.
Het begint al met die winkelwagen; speciaal ontworpen om klanten meer te laten kopen dan ze kunnen dragen, en waarmee we ons gemakkelijk door het menselijke lab kunnen manouvreren. Een ingenieus design met extra ondervak voor meerdere bierkratten, haakje zodat de boodschappentas buiten de kar kan hangen – en er dus meer inpast – en kinderzitje om je koter niet kwijt te raken. Nog vernuftiger zijn die kleine kinderkarretjes. Daar verdwijnt ongemerkt de halve snoepafdeling in. Bovendien moet je hele supermarkt door, achter je oogappel aan.
De supermarkt is zo ingericht dat je zo lang mogelijk blijft. Want hoe langer je in de winkel bent, des te meer je kan inslaan. De eerste vertragingstactiek is om de groente- en fruitafdeling aan het begin plaatsen. Superonhandig, want tegen de tijd dat je bij de kassa bent zijn de bananen beurs en de aardbeien geplet. Maar tomaten in een zakje doen kost tijd, en dat haalt het tempo uit je bezoek. Bovendien hebben marketingdeskundigen ontdekt dat we sneller geneigd zijn om chips, chocola en koeken in ons mandje te leggen als er al wat gezonds in ligt.
Meestal ligt de ingang rechts, en de kassa links, zodat je linksom de supermarkt doormoet. Uit onderzoek blijkt namelijk dat we onze pas vertragen zodra we tegen de klok inlopen. Ja, echt waar. De paden zijn bovendien lang, zodat je zoveel mogelijk producten ziet. Hé allesreiniger, hadden we nou nog in huis? Toch maar even inslaan. Helemaal achterin vind je dan de zuivelafdeling. Melk, kaas en yoghurt zijn populaire producten, dus grote kans dat je bij ieder supermarktbezoekje de hele winkel door moet. En dan veranderen supermarkten ook nog af en toe de (lab-)opstelling om je in de war te brengen.
Dan zijn er nog de manipalitie-klassiekers als snoep, snacks en tijdschriften bij de kassa, omdat je daar stil staat te wachten en vatbaar bent voor iets leuks. En iedereen weet ondertussen wel dat de producten met de meeste marge op ooghoogte staan. Maar wist je ook dat de producten, waar de supermarkt het meest op verdient, vaak rechts worden gezet? Uit onderzoek blijkt namelijk dat vrijwel alle mensen die een winkel binnenkomen of een nieuwe gang inlopen, eerst naar rechts kijken. Hier zijn duizenden uren video-opnames van.
Eigenlijk maakt het niet uit of je deze truc al kende: de wetenschap dat je gemanipuleerd wordt, maakt de impact ervan nauwelijks minder. Ik weet waarom die tijdschriften bij de kassa liggen, en toch trap ik erin. Dat maakt psychologische manipulatietechnieken ook zo gevaarlijk. Ons brein is er simpelweg niet tegen bestand.
Op internet lees ik dat een boodschappenlijstje het geheime wapen is tegen impulsaankopen. Voor mij werkt dat niet; de manipulatietechnieken van de supermarkt zijn veel sterker dan mijn lijstje. Er is maar één slimme manier om boodschappen te doen: hard doorlopen en ondertussen stoïcijns voor je uit kijken. En eenmaal de kassa gepasseerd, hard wegrennen. Als een proefdier dat uit een laboratorium is ontsnapt.
About the Author
Irene van den Berg is onafhankelijk (onderzoeks)journalist en schrijft over sociale en ecologische kwesties, zoals armoede, klimaatverandering en de keerzijde van de consumptiemaatschappij. Haar publicaties verschijnen onder meer in OneWorld, NRC en Vrij Nederland.
Related Posts
Wat onze inrichting allemaal aanricht →
Niet meer vliegen, hoe erg is dat nou helemaal? →
Ode aan het rijtjeshuis →
